W mowie potocznej terminy „opóźnienie” i „zwłoka” często używane są zamiennie. W języku prawnym są to jednak oddzielne zagadnienia, których wystąpienie powoduje odmienne konsekwencje. Nie inaczej jest kontraktach IT, w których terminowe wykonanie prac jest istotne zarówno z punktu widzenia Zamawiającego, jak i Wykonawcy, który chce możliwie najszybciej uzyskać wynagrodzenie za swoją pracę. Dlatego tak ważne jest przygotowanie odpowiedniej umowy wdrożeniowej, umowy na usługi dodatkowe czy też umowy o współpracę, które w sposób prawidłowy będą rozróżniać oba te pojęcia. Z tego artykułu dowiesz się jaka jest różnica między opóźnieniem a zwłoką, jakie są następstwa każdej z tych sytuacji i jakie mechanizmy stosuje się w umowach IT, ponieważ opóźnienie i zwłoka mogą nastąpić zarówno po stronie Wykonawcy, jak i Zamawiającego.
Czym jest opóźnienie?
Najogólniej rzecz ujmując opóźnienie jest niewykonaniem zobowiązania na czas. Opóźnić może się Wykonawca w realizacji prac, jak również Zamawiający w płatności wynagrodzenia, czy też poprzez brak odbioru prac w umówionym czasie lub w braku współpracy z Zamawiającym w przyjętym przez strony terminie. Istotą opóźnienia jest to, że zobowiązanie nie zostaje wykonane w terminie z przyczyn niezawinionych i niezależnych od strony opóźniającej się.
Czym jest zwłoka?
Zwłoka również stanowi niewykonanie zobowiązania na czas, z tą różnicą, iż jest to opóźnienie o charakterze kwalifikowanym, wynikające z okoliczności, za które opóźniający się ponosi odpowiedzialność.
Bezpośrednio do relacji pomiędzy opóźnieniem a zwłoką odnosi się art. 476 Kodeksu cywilnego:
Dłużnik dopuszcza się zwłoki, gdy nie spełnia świadczenia w terminie, a jeżeli termin nie jest oznaczony, gdy nie spełnia świadczenia niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela. Nie dotyczy to wypadku, gdy opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.
Z powyższego wynika, że to na opóźniającym się ciąży obowiązek wykazania, iż nie doszło do zwłoki. Wierzyciel wykazuje jedynie, iż zobowiązanie nie zostało wykonane przez dłużnika w terminie. Pozwala to wierzycielowi domagać się spełnienia świadczenia oraz naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki.
Celowo powyżej nie użyto określenia Zamawiający lub Wykonawca, lecz wierzyciel i dłużnik, ponieważ, jak już wskazano, do zwłoki może dojść zarówno po jednej, jak i drugiej stronie. W zależności jednak od tego, która ze stron, w jakim zakresie dopuszcza się opóźnienia lub zwłoki, konsekwencje tych okoliczności są odmienne.
Kary umowne za opóźnienie czy zwłokę?
Aby zabezpieczyć się przed opóźnieniem lub zwłoką w świadczeniu przez Wykonawcę w umowach IT całość prac lub poszczególne etapy prac obejmowane są często wiążącym harmonogramem, którego niedotrzymanie powoduje konsekwencje w postaci naliczania kar umownych.
Stosownie do art. 484 § 1, zdanie pierwsze Kodeksu cywilnego,:
W razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody.
Kary umowne mogą zostać naliczone także w stosunku do Zamawiającego w sytuacji, gdy nie odbiera prac wykonanych przez Wykonawcę lub w inny sposób nie współpracuje z Wykonawcą w przewidzianym w umowie czasie. Istotne jest jednak, aby określić, czy kara umowna została zastrzeżona na wypadek opóźnienia czy też na wypadek zwłoki. Jeśli dojdzie do zastrzeżenia kary na wypadek opóźnienia, to będzie się ona należała zawsze w wypadku niespełnienia świadczenia w terminie. W sytuacji ustalenia kary umownej wyłącznie na wypadek zwłoki, do skutecznego naliczenia takiej kary dojdzie jedynie w wypadku opóźnienia, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność.
Dłużnik może jednak żądać zmniejszenia kary umownej, jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane. Analogiczne rozwiązanie zachodzi, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana (art. 484 § 2 Kodeksu cywilnego). Trzeba przy tym mieć na uwadze, że kary umowne mogą być nakładane na strony umowy tylko w odniesieniu do świadczeń niepieniężnych. Nie nalicza się zatem kar umownych w wypadku opóźnienia zapłaty wynagrodzenia w terminie.
Zwłoka a opóźnienie – odsetki
Odsetki mogą być dochodzone za opóźnienie w płatności na podstawie art. 481 § 1 Kodeksu cywilnego, jeżeli dłużnik spóźnia się w ze spełnieniem świadczenia pieniężnego bez względu na to czy opóźnienie następuje na skutek okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność, czy nie. Co więcej, odsetki należne są chociażby wierzyciel nie poniósł żadnej szkody. Z przyczyn praktycznych w wypadku kontraktów IT takim dłużnikiem jest Zamawiający zobowiązany do zapłaty wynagrodzenia na rzecz Wykonawcy. Postanowienia dotyczące odsetek w przypadku braku terminowej płatności wynagrodzenia stanowią standardowe rozwiązania umowne zabezpieczające interesy Wykonawcy.
Zwłoka a opóźnienie – podsumowanie
Mając na uwadze, że zarówno opóźnienie, jak i zwłoka są częstym zjawiskiem występującym w realizacji kontraktów IT, istotne jest rozróżnianie obu tych terminów. Pozwala to w odpowiedni sposób zabezpieczyć interesy stron w umowie.
Potrzebujesz wsparcia prawnika IT? Napisz do mnie!
Administratorem danych osobowych jest Linke Kulicki Education sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie, ul. Ogrodowa 31 / lok. 54, 00-893 Warszawa, NIP 1182211564, KRS 0000852943 („Administrator”). Pana/Pani dane będą przetwarzane w celach marketingowych oraz w celu przekazywania Pani/Panu informacji handlowych drogą elektroniczną. Pana/Pani dane zostaną usunięte po odwołaniu zgody lub po zakończeniu prowadzenia działań marketingowych lub wysyłki informacji handlowych przez Administratora. Pana/Pani dane będą powierzane podmiotom trzecim na podstawie stosownych umów powierzenia przetwarzania danych osobowych w celu przechowywania danych osobowych na serwerze, skrzynce pocztowej oraz korzystania z usług wsparcia IT. Podstawą przetwarzania danych jest zgoda. W związku z przetwarzaniem danych osobowych ma Pan/Pani prawo do dostępu do swoich danych, sprostowania danych osobowych, usunięcia danych osobowych, wniesienia sprzeciwu, przenoszenia danych, ograniczenia przetwarzania, odwołania zgody, dostępu do informacji jakie dane Administrator przetwarza, złożenia skargi do Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych. Przedmiotowe uprawnienia można zrealizować poprzez kontakt z Administratorem na adres e-mail: biuro@linkekulicki.pl. Pani/Pana dane będą przekazywane poza UE oraz nie będą wykorzystywane do zautomatyzowanego podejmowania decyzji ani profilowania. Administrator potrzebuje Pana/Pani Danych Osobowych aby zrealizować wskazany cel przetwarzania, podanie danych osobowych jest dobrowolne jednak w przeciwnym wypadku podane cele nie będą mogły być zrealizowane.
