Gwarancja a rękojmia w umowach IT

Projekty IT pod kątem odpowiedzialności wykonawców za wady programu komputerowego rządzą się swoimi prawami. W przypadku programowania nie mamy do czynienia z fizycznym produktem, który stosunkowo łatwo jest naprawić lub wymienić na nowy. Systemy IT to ,,produkty” niematerialne, które wymagają wieloetapowego wdrożenia oraz testów, a naprawienie każdego błędu jest bardzo czasochłonne. Z drugiej strony coś takiego jak wymiana programu komputerowego na nowy w zasadzie nie jest możliwa. Z tego artykułu dowiesz się: czym jest gwarancja i rękojmia w projektach IT.

Czym jest gwarancja?

Gwarancja jest jednostronnym zobowiązaniem wykonawcy projektu IT do usunięcia wad/błędów/usterek. Takie usunięcie zazwyczaj jest nieodpłatne i czasowe. To znaczy, że zamawiający będzie mógł żądać usunięcia wad jedynie przez jakiś oznaczony czas.

Przede wszystkim musisz pamiętać, że gwarancja jest dobrowolna. Nie przysługuje ona z góry i nie jest domyślna. To wykonawca projektu IT musi Ci jej udzielić. 

Udzielenie gwarancji następuje przez złożenie oświadczenia gwarancyjnego, które określa obowiązki gwaranta i uprawnienia kupującego w przypadku, gdy wykonany program komputerowy nie ma właściwości określonych w tym oświadczeniu. 

Obowiązki gwaranta mogą w szczególności polegać na zwrocie zapłaconej ceny, wymianie rzeczy bądź jej naprawie oraz zapewnieniu innych usług. W praktyce w branży IT gwarancja najczęściej obejmuje naprawę wad. 

Gwarancja z zasady jest terminowa. W praktyce w projektach IT spotyka się gwarancje zarówno jednomiesięczne jak i wielomiesięczne. Zazwyczaj nie przekraczają one 12 miesięcy. 

Jakie wymogi dla oświadczenia gwarancyjnego stawia polski Kodeks cywilny? Oświadczenie gwarancyjne musi zawierać:

1. wyraźne stwierdzenie, że w przypadku braku zgodności programu komputerowego z umową z mocy prawa przysługują środki ochrony prawnej ze strony i na koszt wykonawcy oraz że gwarancja nie ma wpływu na te środki ochrony prawnej,
2. nazwę i adres gwaranta,
3. opis procedury, której uprawniony ma przestrzegać, aby móc skorzystać z gwarancji,
4. wskazanie rzeczy, których dotyczy gwarancja,
5. warunki gwarancji.

Zamów wzory umów IT!

Jak wymogi formalne dla gwarancji przełożyć na samą umowę IT?

Oczywiście w zależności od umowy można spotkać postanowienia dotyczące gwarancji bardzo rozbudowane jak i kilkuzdaniowe. Ważne jednak aby były precyzyjne. Zamawiający musi mieć jasność czego może domagać się od wykonawcy. Wykonawca zaś musi wiedzieć gdzie przebiega granica pomiędzy nieodpłatną gwarancją a usługami wykraczającymi poza odpowiedzialność gwarancyjną.

Postanowienie umowne dotyczące gwarancji powinno zawierać:

1. oświadczenie o udzieleniu gwarancji,
2. wskazanie, że gwarancja jest udzielana w ramach wynagrodzenia,
3. oznaczenie terminu gwarancji,
4. ewentualne oznaczenie terytorialne obowiązywania gwarancji,
5. wskazanie w jakim terminie mają zostać usunięte wady (błędy/usterki). Czasami może wiązać się to z rozróżnieniem na różne kategorie błędów (krytyczny, poważny, niskiej kategorii),
6. ewentualne kary umowne za niewywiązanie się przez wykonawcę z zasad gwarancji,
7. wyłączenia odpowiedzialności gwarancyjnej wykonawcy – np. gdy błąd powstał w wyniku błędnej konfiguracji infrastruktury przez zamawiającego.

Czym jest rękojmia?

Warto na samym początku podkreślić, że uprawnienia z tytułu rękojmi można realizować niezależnie od udzielonej gwarancji. W przeciwieństwie do gwarancji, rękojmia obowiązuje domyślnie – z mocy prawa. Wykonawca nie musi składać dodatkowego oświadczenia o udzieleniu rękojmi. 

Rękojmia w umowach IT jest jednak najczęściej całkowicie wyłączana. Dzieje się tak z uwagi na to, że wykonawcy często udzielają gwarancji, zawierają z zamawiającymi umowę na usługi utrzymania (SLA) oraz modyfikują kwestie związane z odpowiedzialnością. Uprawnienia z tytułu rękojmi mogłyby to mocno komplikować. Dodatkowo rękojmia idzie bardzo daleko i daje zamawiającemu mocną broń przeciwko wykonawcy.

Warto wiedzieć jednak jakie podstawowe uprawnienia daje rękojmia gdyby nie została ona wyłączona z Twojej umowy IT. Będę się tu posługiwał pojęciami sprzedawcy i kupującego bo takich terminów używa Kodeks cywilny. W tym wypadku:

1. sprzedawca = wykonawca, 
2. kupujący = zamawiający.

Kodeks cywilny stanowi, że: “sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana ma wadę (rękojmia).” Przepis ten można analogicznie zastosować do programu komputerowego.

Czym w rozumieniu Kodeksu cywilnego jest wada (fiyczna)? Wada polega na niezgodności rzeczy sprzedanej z umową. W szczególności rzecz sprzedana jest niezgodna z umową, jeżeli:

1. nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia;
2. nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór;
3. nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia;
4. została kupującemu wydana w stanie niezupełnym.

W powyższym kontekście pamiętaj jednak, że nie jest to wyczerpujący katalog wad. 

Wada prawna oprogramowania

Dodatkowo Kodeks cywilny posługuje się także terminem wady prawnej. Rzecz dotknięta jest wadą prawną, jeżeli stanowi własność osoby trzeciej, jest obciążona prawem osoby trzeciej albo ograniczenie w korzystaniu lub rozporządzaniu rzeczą wynika z decyzji lub orzeczenia właściwego organu.

W przypadku sprzedaży prawa wada prawna może również polegać na nieistnieniu prawa. Pozostałe wady stanowią wady fizyczne. W przypadku programu komputerowego może być np. przeniesienie przez wykonawcę autorskich praw majątkowych do utworu jakim jest program komputerowy w sytuacji gdy wcześniej wykonawca nie zadbał o to aby przenieść te prawa na siebie od swoich podwykonawców (np. współpracowników działających w oparciu o umowy b2b).

Kiedy rękojmia nie obowiązuje, mimo że nie została wyłączona w umowie?

Kodeks cywilny daje na to odpowiedź wprost: “Sprzedawca jest zwolniony od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili zawarcia umowy.”

Co ważne rękojmia w relacjach b2b może być dowolnie modyfikowana. Strony umowy IT mogą odpowiedzialność z tytułu rękojmi rozszerzyć, ograniczyć lub wyłączyć. 

Jeżeli rzecz sprzedana ma wadę (w twoim przypadku będzie to zapewne program komputerowy), kupujący może złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny albo odstąpieniu od umowy, chyba że sprzedawca niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego wymieni rzecz wadliwą na wolną od wad albo wadę usunie.

Ograniczenie to nie ma zastosowania, jeżeli rzecz była już wymieniona lub naprawiana przez sprzedawcę albo sprzedawca nie uczynił zadość obowiązkowi wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady.

Jak wyglądają terminy odpowiedzialności z tytułu rękojmi?

Sprzedawca odpowiada z tytułu rękojmi, jeżeli wada fizyczna (czyli np. błąd w kodzie programu komputerowego) zostanie stwierdzona przed upływem dwóch lat od wydania rzeczy kupującemu. Roszczenie o usunięcie wady lub wymianę rzeczy sprzedanej na wolną od wad przedawnia się z upływem roku, licząc od dnia stwierdzenia wady. Do wad prawnych zasadniczo stosuje się analogiczne zasady. 

Potrzebujesz wsparcia prawnego w sprawie gwarancji lub rękojmi w projektach IT?
Napisz do mnie!