Czy pracodawca może Cię zmusić do podpisania umowy o zakazie konkurencji?

Temat zakazu konkurencji poruszaliśmy już kilkukrotnie na łamach bloga Umowy w IT. W branży IT panuje przekonanie, że zatrudnienie programisty w oparciu o umowę o pracę to rzadkość. Jednak w rzeczywistości takie umowy są spotykane dosyć często. Oczywiście, umowy b2b to dalej zdecydowana większość ale nie jest to jedyna forma zatrudnienia funkcjonująca wśród firm zajmujących się tworzeniem oprogramowania. W tym artykule zajmę się wyłącznie umową o pracę.

Umowa o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy

Zakaz konkurencji w branży IT to jeden z częściej poruszanych tematów przez programistów. Nie każdy pracodawca jednak taki zakaz chce narzucić pracownikowi od początku trwania stosunku pracy.

Czasem dzieje się to umyślnie aby nie zrazić do siebie pracownika a czasem przez zaniedbanie. Realia rynkowe powodują, że pracownicy spotykają się coraz częściej z żądaniem pracodawcy dotyczącym podpisania umowy o zakazie konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy ale już po podpisaniu umowy o pracę.

Zamów wzór umowy o zakazie konkurencji!

Podpisanie umowy o zakazie konkurencji już po podpisaniu umowy o pracę?

Częstym pytaniem pracowników jest wtedy czy w ogóle pracodawca może ich zmusić do podpisania umowy o zakazie konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy. Odpowiedź nie jest taka jednoznaczna. Na pierwszy rzut oka wydaje się, że skoro pracodawca nie dopilnował aby zabezpieczyć się na etapie podpisywania umowy o pracę to nie może zrobić tego później. Zgodnie z zasadą swobody umów nie można zmusić nikogo do podpisania czegokolwiek.

Co na to Kodeks pracy?

Zgodnie z Kodeksem pracy w zakresie określonym w odrębnej umowie, pracownik nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy ani też świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność (zakaz konkurencji).

Oznacza to, że zakaz konkurencji nie obowiązuje domyślnie a pracodawca powinien podpisać z pracownikiem oddzielną umowę o zakazie konkurencji. Co ważne, nie musi to być oddzielny dokument. Zakaz konkurencji może być zawarty w samej umowie o pracę.

“Umowa o zakazie konkurencji jest odrębną umową w tym znaczeniu, że stanowi odrębne zobowiązanie, a nie dlatego, że każdorazowo musi być sporządzona w odrębnym dokumencie. “Odrębna” umowa o zakazie konkurencji może być zawarta (zamieszczona) w dokumencie umowy o pracę. Rygor nieważności dla umowy o zakazie konkurencji wynika tylko z braku formy pisemnej, nie zaś z braku zawarcia jej w odrębnej umowie (dokumencie).” (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2006 r., II PK 234/05)

Działalność konkurencyjna pracownika a rozwiązanie umowy o pracę

Jednak czy brak podpisania umowy o zakazie konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy uprawnia pracownika do podejmowania zatrudnienia w podmiocie konkurencyjnym dla swojego pracodawcy lub do założenia własnej firmy świadczącej konkurencyjne usługi względem pracodawcy?

Zgodnie z Kodeksem pracy pracownik zobowiązany jest m.in. dbać o dobro zakładu, zachować w tajemnicy informacje których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę oraz przestrzegać tajemnicy określonej w odrębnych przepisach. Można więc powiedzieć, że podjęcie zatrudnienia w konkurencyjnej firmie dla pracodawcy bez podpisanej z nim umowy o zakazie konkurencji może naruszać ww. zobowiązania.

Powstaje pytanie, czy jest możliwość rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę na skutek prowadzenia działalności konkurencyjnej przez pracownika bez zawarcia umowy o zakazie konkurencji? Oczywiście tak, co potwierdza także Sąd Najwyższy.

“Podjęcie działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy uzasadnia wypowiedzenie umowy o pracę na czas nieokreślony zarówno wtedy, gdy pracownik prowadzi ją wbrew umowie o zakazie konkurencji, jak również wtedy, gdy takiej umowy strony stosunku pracy nie zawarły” (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 lipca 1998 r., I PKN 218/98)

Odmowa podpisania umowy o zakazie konkurencji przez pracownika

Co więcej warto dodać, że już sama odmowa podpisania umowy o zakazie konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy (ale już po podpisaniu umowy o pracę), powoduje możliwość wypowiedzenia takiej umowy o pracę. Potwierdzenie znajdziesz w wyroku Sądu najwyższego z dnia 24 września, który co prawda dotyczył lekarza ale z powodzeniem możesz zastosować go w stosunku do programisty:

“Odmowa podpisania przez lekarza zatrudnionego w samodzielnym publicznym zakładzie opieki zdrowotnej umowy o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy (…) może stanowić uzasadnioną przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę (…).”

Orzecznictwo Sądu Najwyższego idzie w tym zakresie jeszcze dalej. W jednym z wyroków SN wskazuje, że:

“Pracodawca jest uprawniony, aby zobowiązać pracownika do udzielenia informacji o zamiarze podjęcia oraz podjęciu „dodatkowej aktywności zawodowej”, jeżeli dotyczy to pracy oraz nie jest sprzeczne z umową o pracę oraz prawem, zaś niewykonanie takiego polecenia stanowi naruszenie podstawowego obowiązku pracowniczego, uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę ze skutkiem natychmiastowym.” (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 2017 r., I PK 33/16)

Negocjujesz umowę z pracodawcą i potrzebujesz wsparcia prawnika? Napisz do mnie!