Odpowiedzialność w umowie wdrożeniowej. Poradnik dla software house’ów #8

Kwestia odpowiedzialności w umowach IT jest jednym z najdłużej negocjowanych przez jej strony. Z jednej strony Zamawiającym zależy na tym aby wykonawca odpowiadał jak najszerszym zakresie. Dla wykonawców natomiast istotne jest aby odpowiedzialności tam ograniczyć. Z tego artykułu dowiesz się jakie masz pole manewru jako wytwórca oprogramowania.

Artykuł jest częścią serii dotyczącej umowy wdrożeniowej, poniżej znajdziesz odnośniki do pozostałych wpisów. Jeśli, któryś z artykułów nie jest jeszcze podlinkowany, oznacza to, że wpis dotyczący tego zagadnienia pojawi się na blogu w najbliższej przyszłości.

Odpowiedzialność w umowie wdrożeniowej

Spotykam się czasem z umowami wdrożeniowymi, które nie zawierają w ogóle postanowień dotyczących odpowiedzialności. W takim wypadku zastosowanie będą miały przepisy ogólne Kodeksu cywilnego w tym zakresie. Co to oznacza? W przypadku braku postanowień umownych zakresie odpowiedzialności w sposób domyślny wykonawca odpowiada w najszerszym możliwym zakresie.

Zakres odpowiedzialności wykonawcy projektu

Każdy wykonawca projektu IT odpowiada w zakresie szkody, którą wyrządził zamawiającemu. Szkoda ta w polskim prawie ma dwie postaci, tj. strata oraz utracone korzyści.

Ze stratą mamy do czynienia wtedy gdy doszło do bezpośredniej zmiany stanu majątkowego zamawiającego, np. zamawiający na skutek działania wykonawcy stracił bazę danych. W tym wypadku wysokość straty oszacować można poprzez koszty odtworzenia bazy.

Odpowiedzialność za szkody rzeczywiste i utracone korzyści

Kwestia utraconych korzyści jest bardziej skomplikowana. Utrata korzyści polega na tym, że majątek zamawiającego nie powiększył się przez działania wykonawcy. W uproszczeniu chodzi o sytuację, w której zamawiający utracił przychód, którego oczekiwał. Ta hipotetyczność nieuzyskanych korzyści stwarza poważną trudność w ustaleniu rozmiaru szkody. Dlatego też w tym wypadku należy brać pod uwagę jedynie przychody, które wystąpiłyby z dużym prawdopodobieństwem.

Dodatkowo wykonawca, w braku postanowień umownych w tym zakresie, odpowiada z tytułu rękojmi. Co daje rękojmia zamawiającemu? Jeżeli wytworzone oprogramowanie miałoby wady zamawiający może żądać usunięcia wad, obniżenia ceny, wymiany całego oprogramowania na nowe wolne od wad lub w ostateczności odstąpić od umowy.

Umowne ograniczenie odpowiedzialności

Jak łatwo zauważyć brak uregulowania kwestii odpowiedzialności w umowie wdrożeniowej prowadzi do tego że wykonawca może ponieść duże ryzyka związane z realizacją danego projektu. Dlatego też postanowienia umów IT zawierają często rozbudowane klauzule dotyczące tej kwestii.

Wykonawca może próbować ograniczyć swoją odpowiedzialność na kilka sposobów. Standardowym rozwiązaniem jest ograniczenie odpowiedzialności wykonawcy jedynie do szkody rzeczywistej jaką poniósł zamawiający. Oznacza to, że wykonawca nie będzie odpowiadał za utracone korzyści zamawiającego. W przypadku programów komputerowych ewentualne utracone korzyści mogą być bardzo wysokie i zazwyczaj nie są możliwe do przewidzenia na etapie tworzenia oprogramowania.

Kolejnym sposobem ograniczenia odpowiedzialności jest wyłączenie możliwości zastosowania przez zamawiającego uprawnień wynikających z rękojmi. Pamiętaj też, że rękojmię można także ograniczyć częściowo np. do konkretnego uprawnienia zamawiającego. Najczęściej jednak wyłącza się ją w całości. W to miejsce zwyczajowo wchodzą postanowienia umowne dotyczące gwarancji oraz oddzielna umowa o świadczenie usług utrzymania przez wykonawcę na rzecz zamawiającego po końcowym odbiorze programu komputerowego będącego przedmiotem umowy wdrożeniowej.

Limit odpowiedzialności w projekcie IT

Do ograniczenia odpowiedzialności można także podejść w inny sposób to jest poprzez wprowadzenie limitu kwotowego odpowiedzialności. Przykładowo wykonawca może zaproponować podczas negocjacji umowy wdrożeniowej że jego odpowiedzialność z tytułu wyrządzonej szkody będzie ograniczała się do wysokości otrzymanego wynagrodzenia lub konkretnie oznaczonej kwoty.

Siła wyższa w umowach IT

W kwestii ograniczenia odpowiedzialności warto także wspomnieć o sile wyższej, która w polskim prawie nie została zdefiniowana. Warto więc w umowie wdrożeniowej wskazać jak strony rozumieją siłę wyższą i wyłączyć odpowiedzialność każdej ze stron za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy wdrożeniowej na skutek działania siły wyższej. W uproszczeniu poprzez siłę wyższą należy rozumieć zdarzenie zewnętrzne, które jest jednocześnie niemożliwe do przewidzenia oraz niemożliwe do zapobieżenia.

Z punktu widzenia negocjowanie przez wykonawcę ograniczenia swojej odpowiedzialności istotne jest że Zamawiający często zwracają uwagę na to aby wykonawca odpowiadał w sposób nielimitowany w zakresie najpoważniejszych naruszeń umowy. Do takich naruszeń może należeć np. utrata danych naruszenie zobowiązań w zakresie poufności lub działanie w sposób umyślny oraz naruszenie praw własności intelektualnej.

Sile wyższej poświęciłem osobny artykuł na moim blogu – Siła wyższa w umowach IT.

Ubezpieczenia OC dla software-house i firm IT

Coraz częściej spotykana praktyka ze strony wykonawców jest wykupywanie ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej. Warto więc negocjując umowę wdrożeniowa jako wykonawca zawalczyć o ograniczenie odpowiedzialności do wysokości sumy ubezpieczenia gwarantowanej przez towarzystwo ubezpieczeniowe w zakresie wykupionej polisy.